Πολλές φορές ακούμε διάφορες διδαχές σχετικά με το τι είναι καλό και τι κακό για τα μάτια. Υπάρχουν πάρα πολύ μύθοι σχετικά με τα γυαλιά οράσεως, την όραση, τον στραβισμό και το χρώμα των ματιών. Αλλά τι ισχύει στην πραγματικότητα απ’ όλα αυτά; Η Αμερικανική Ακαδημία Οφθαλμολογίας κατέγραψες μερικούς από τους πιο συνήθεις μύθους που σχετίζονται με τα μάτια.
Μύθος 1ος. Όλα τα μωρά γεννιούνται με μπλε μάτια
Όταν γεννιούνται τα μωρά, τα μάτια τους μπορεί μερικές φορές να εμφανίζονται σε αποχρώσεις του μπλε. Αυτό συμβαίνει γιατί η μελανίνη τους εξακολουθεί να αναπτύσσεται. Μέσα σε περίπου 12 μήνες από τη γέννησή τους, τα κύτταρα αρχίζουν να παράγουν μελανίνη που συσσωρεύεται στην ίριδα, με αποτέλεσμα να αλλάζουν χρώμα καθώς μεγαλώνουν, αποκτώντας το σκούρο χρώμα που είναι και το πιο διαδεδομένο.
Μύθος 2ος. Τα μωρά γεννιούνται με την όραση και τους οφθαλμούς πλήρως αναπτυγμένους
Γενικά, τα μωρά γεννιούνται με μέγεθος ματιών που είναι ίσο περίπου με τα δύο τρίτα των ενηλίκων. Συνεπώς, τα μάτια συνεχίζουν να μεγαλώνουν και μετά τη γέννηση, μέχρι περίπου και την εφηβεία.
Μύθος 3ος. Δύο γονείς με καστανά μάτια δεν μπορούν να έχουν παιδί με μπλε μάτια
Η αλήθεια είναι ότι δεν μπορεί να προβλεφθεί καθόλου το χρώμα των ματιών ενός παιδιού από τα χρώματα των ματιών των γονέων του. Η τρέχουσα έρευνα δείχνει ότι έως και 16 διαφορετικά γονίδια θα μπορούσαν να είναι υπεύθυνα για το χρώμα των ματιών. Κάτι τέτοιο εξηγεί το γιατί δύο γονείς με το ίδιο χρώμα ματιών μπορούν να έχουν παιδιά με εντελώς διαφορετικό χρώμα.
Μύθος 4ος. Η κατανάλωση καρότων βελτιώνει την όραση
Η βιταμίνη Α είναι απαραίτητη για τη διατήρηση της υγιής όρασης και τα καρότα έχουν υψηλές ποσότητες αυτής της θρεπτικής ουσίας. Όμως, το σώμα χρειάζεται μια σχετικά μικρή ποσότητα βιταμίνης Α κι αυτή μπορεί να ληφθεί μέσω πολλών πηγών, όπως πράσινα λαχανικά, γαλακτοκομικά προϊόντα και ψάρια. Παρόλο που η κατανάλωση τροφών πλούσιων σε βιταμίνη Α μπορεί να βοηθήσει στην υγεία των ματιών, δε θα τη βελτιώσει κι ούτε θα υπερκαλύψει την ανάγκη για χρήση γυαλιών ή φακών επαφής, στις περιπτώσεις που συντρέχουν οφθαλμικές παθήσεις.
Μύθος 5ος. Οι ασκήσεις των ματιών δυναμώνουν την όραση
Οι οφθαλμικές ασκήσεις ούτε βελτιώνουν ούτε συντηρούν την όρασή και, φυσικά, δε μειώνουν την ανάγκη για τη χρήση γυαλιών οράσεως ή ηλίου. Η όραση εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, κανένας από τους οποίους δεν μπορεί να αλλάξει σημαντικά μέσω συγκεκριμένων ασκήσεων.
Παρόλα αυτά, ειδικές ασκήσεις μπορούν να αποδειχθούν ιδιαίτερα χρήσιμες σε συγκεκριμένες παθήσεις, όπως η ανεπάρκεια σύγκλισης, μια ειδική μορφή εξωτροπίας, κατά την οποία τα μάτια δε συγκλίνουν κατά την κοντινή όραση.
Μύθος 6ος. Η θέαση του ήλιου βελτιώνει την όραση
Το να κοιτάς κανείς τον ήλιο, ακόμα και για μικρό χρονικό διάστημα, με γυμνό μάτι και δίχως να φορά τα κατάλληλα προστατευτικά γυαλιά μπορεί να οδηγήσει σε μόνιμη βλάβη του αμφιβληστροειδούς, ακόμη τύφλωση. Επιπλέον, θα πρέπει να γνωρίζετε ότι τα κλασικά γυαλιά ηλίου δεν προορίζονται για τέτοιες διαδικασίες, όπως το κοίταγμα ηλιακών φαινομένων. Ο μόνος ασφαλής τρόπος για να παρακολουθήσετε τέτοια θεάματα είναι μέσω ηλιακών φίλτρων ειδικού σκοπού που πληρούν το πρότυπο ISO 12312-2.
Μύθος 7ος. Εάν στραβώνετε τα μάτια σας κι αλληθωρίζετε, ενδέχεται αυτά να παραμείνουν σ’ αυτήν τη θέση προκαλώντας στραβισμό
Οι μύες που βρίσκονται στα μάτια επιτρέπουν την κίνησή τους προς όλες τις κατευθύνσεις. Κοιτάζοντας αριστερά ή δεξιά, πάνω ή κάτω, δεν τραυματίζονται οι μύες και δεν υπάρχει κίνδυνος τα μάτια να «κολλήσουν» σε μία θέση. Ο στραβισμός είναι αποτέλεσμα ασθενειών, προβληματικής όρασης και μυϊκής ή νευρικής βλάβης.
Μύθος 8ος. Μόνο οι άντρες τυφλώνονται
Οι γυναίκες μπορούν να επίσης να αναπτύξουν ή να κληρονομήσουν προβλήματα της όρασης, όπως η αχρωματοψία, αλλά οι άνδρες διατρέχουν πολύ μεγαλύτερο κίνδυνο οφθαλμικών προβλημάτων. Υπολογίζεται ότι 1 στους 10 άντρες έχει κάποια μορφή αχρωματοψίας. Τα περισσότερα άτομα με αχρωματοψία γεννιούνται με μερική ή πλήρη έλλειψη κώνων στον αμφιβληστροειδή. Τα κύτταρα αυτά βοηθούν στη διάκριση των χρωμάτων (κόκκινο, πράσινο και μπλε). Σπανιότερα, προβλήματα έγχρωμης όρασης μπορεί να εμφανιστούν και στη μετέπειτα ζωή ως αποτέλεσμα ασθένειας, τραύματος ή τοξικών επιδράσεων από φάρμακα που βλάπτουν τον αμφιβληστροειδή ή το οπτικό νεύρο.
Μύθος 9ος. Οι άνθρωποι που είναι τυφλοί βλέπουν ασπρόμαυρα
Οι περισσότεροι άνθρωποι που είναι τυφλοί βλέπουν μερικά χρώματα. Η πιο σοβαρή μορφή αχρωματοψίας, στην οποία όλα φαίνονται σε αποχρώσεις του γκρι, είναι ασυνήθιστη. Τα περισσότερα άτομα με αχρωματοψία δυσκολεύονται να διακρίνουν ανάμεσα στο πράσινο και το κόκκινο.
Μύθος 10ος. Το κοίταγμα της τηλεόρασης από πολύ κοντά μπορεί να προκαλέσει μυωπία
Η παρακολούθηση τηλεόρασης και γενικά η επαφή των ματιών με κάθε είδους οθόνη για παρατεταμένα και μεγάλα χρονικά διαστήματα μπορεί να προκαλέσει πόνο στα μάτια ή πονοκέφαλο, αλλά σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να προκαλέσει οφθαλμικές παθήσεις σε παιδιά ή ενήλικες. Ωστόσο, εάν παρατηρήσετε ότι το παιδί σας πλησιάζει πολύ κοντά στην οθόνη κάθε φορά που κοιτάζει τηλεόραση, μπορεί αυτό να είναι σημάδι οπτικής αδυναμίας κι άρα το παιδί θα πρέπει να εξεταστεί από οφθαλμολόγο για πιθανά προβλήματα όρασης.
Μύθος 11ος. Η ανάγνωση με αμυδρό φως είναι επιβλαβής για τα μάτια
Δε βλάπτει τα μάτια σας εάν διαβάζετε με αμυδρό φως. Παρόλα αυτά, ο καλός φωτισμός μπορεί να διευκολύνει στο να βλέπετε καλύτερα καθώς διαβάζεται και να αποτρέψει το κίνδυνο του πόνο και της εξάντλησης των ματιών.
Μύθος 12ος. Η χρήση του υπολογιστή μπορεί να προκαλέσει βλάβη στα μάτια
Το να κοιτάς την οθόνη του υπολογιστή δε θα βλάψει τα μάτια, αλλά όταν αυτό γίνεται αδιάκοπα μπορεί να τα κουράσει. Φροντίστε να ξεκουράζετε τα μάτια σας κάθε 20 λεπτά κοιτώντας είτε ψηλά είτε σε κάποια μακρινή απόσταση εντός δωματίου.
Μύθος 13ος. Οι άνθρωποι που φορούν γυαλιά θα βλάψουν την όρασή τους, εάν διαβάζουν έχοντας πολύ κοντά στο πρόσωπο το βιβλίο
Η ανάγνωση δε φθείρει τα μάτια. Ωστόσο, όταν είναι πολύωρη μπορεί να οδηγήσει σε εξάντληση κι αίσθημα κόπωσης.
Μύθος 14ος. Το να φοράτε γυαλιά ή φακούς επαφής θα επιδεινώσει μακροπρόθεσμα τα προβλήματα όρασης
Η χρήση των γυαλιών δεν επιδεινώνει αλλά βελτιώνει την όραση και βοηθούν στο να βλέπουμε καλύτερα χωρίς να σταυρώνουμε ή να πιέζουμε τα μάτια.
Μύθος 15ος. Η χρήση λανθασμένων γυαλιών προκαλεί μυωπία
Η χρήση γυαλιών με λάθος νούμερο από το ενδεδειγμένο δε θα ενισχύσει ή θα μειώσει τα υπάρχοντα προβλήματα στην όραση, αλλά σίγουρα θα προκαλέσει θολότητα στην όραση, πόνο στα μάτια κι ισχυρούς πονοκεφάλους.
Μύθος 16ος. Οι μαθησιακές δυσκολίες προκαλούνται από προβλήματα στα μάτια
Οι μαθησιακές δυσκολίες προκαλούνται από προβλήματα με το πώς ο εγκέφαλος επεξεργάζεται αυτό που βλέπει ή ακούει. Σημάδια μαθησιακής αναπηρίας περιλαμβάνουν δυσκολία στην εκμάθηση τη ανάγνωσης και της γραφής, κακή βαθμολογία στα μαθηματικά ή δυσκολία στην οργάνωση των σκέψεων και των πληροφοριών. Μερικές φορές η κακή όραση μπορεί να εκληφθεί ως μαθησιακή αναπηρία. Εάν παρατηρήσετε ότι το παιδί σας δυσκολεύεται στο σχολείο, κλείστε ένα ραντεβού με τον οφθαλμίατρο σας, ώστε να ελέγξετε την οπτική οξύτητά του.
Μύθος 17ος. Η απώλεια της όρασης είναι αναπόφευκτο μέρος της γήρανσης
Πολλά προβλήματα όρασης που αναπτύσσονται καθώς οι άνθρωποι γερνούν μπορούν να αντιμετωπιστούν. Είναι σημαντικό να πραγματοποιούνται οφθαλμολογικές εξετάσεις σε ετήσια βάση, προκειμένου να εντοπιστούν παθήσεις που μπορούν να προκαλέσουν προβλήματα στην όραση, όπως το γλαύκωμα ή ο εκφυλισμός της ωχράς κηλίδας. Συχνά, η έγκαιρη θεραπεία μπορεί να επιβραδύνει ή να αποτρέψει την απώλεια της όρασης.
Μύθος 18ος. Μεταμόσχευση ματιών
Δεν είναι δυνατόν σήμερα να μεταμοσχευθεί ένας οφθαλμός, επειδή αυτό το πολύπλοκο όργανο συνδέεται με τον εγκέφαλό και το οπτικό νεύρο με περίπλοκους τρόπους. Το οπτικό νεύρο αποτελείται από περισσότερες από 1 εκατομμύριο μικροσκοπικές νευρικές ίνες. Μόλις κοπούν αυτές οι νευρικές ίνες, δεν μπορούν να επανασυνδεθούν. Ωστόσο, οι οφθαλμίατροι μπορούν να μεταμοσχεύσουν τον κερατοειδή, που είναι το καθαρό μπροστινό μέρος του οφθαλμού.
Μύθος 19ος. Όλοι οι οπτικοί φροντίδας είναι οι ίδιοι
Οφθαλμίατροι, οπτομετρητές κι οπτικοί παίζουν σημαντικό ρόλο στη φροντίδα των ματιών. Ωστόσο, τα επίπεδα εκπαίδευσης κι εμπειρογνωμοσύνης τους είναι αρκετά διαφορετικά.
Ο οφθαλμίατρος είναι απόφοιτος ιατρικής σχολής με τουλάχιστον 12 χρόνια εκπαίδευσης. Οι οφθαλμίατροι είναι οι μόνοι πάροχοι οφθαλμικής φροντίδας παγκοσμίως που έχουν άδεια να ασκούν ιατρική και χειρουργική επέμβαση. Συμμετέχουν σε επιστημονικές έρευνες σχετικά με τις αιτίες και τις θεραπείες για οφθαλμικές παθήσεις και διαταραχές της όρασης.
Ο οπτομετρητής ολοκληρώνει τουλάχιστον 4 χρόνια πανεπιστημιακής μόρφωσης και 4 χρόνια άσκησης και έχει άδεια να κάνει οφθαλμολογικές εξετάσεις, να συνταγογραφήσει διορθωτικούς φακούς, να εντοπίσει ορισμένες οφθαλμικές ανωμαλίες και να γράψει φάρμακα για ορισμένες οφθαλμικές παθήσεις.
Ο οπτικός είναι επαγγελματίας που προετοιμάζει, μετρά και προσαρμόζει τη συνταγογράφηση των γυαλιών που έχει γραφτεί από οφθαλμίατρο ή οπτομετρητή.
Πηγή:
American Acadmey of Ophthalmology/ aao.org